Hil'nik

6	0 0 0 0 0 4 2
C 12,011
Hil'nik

Hil'nik nogen nägul

Diamant da grafit oma hilen allotropad.

Hil'nikan spektran nägui pala

Hil'nik (C — carbonium latinan kelel) om kudenz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om nelländestoštkümnendes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — nelländen gruppan päalagruppas, IVA), tabluden kahtendes periodas.

Ühthižed andmused

Hil'nikal om erazvuiččid allotropižid modifikacijoid: hil', nogi, diamant, grafit, karbin, hil'nikan nanotorvuded i m.e., kaik tetas 22 allotropišt modifikacijad. Ezmäižed nell' oma tetabad ristitkundale amussai.

Francine Antuan Lavuazje-himik el'genzi substancijad elementaks da nimiti sidä hil'nikaks (franc.: carbone) ičeze kirjas «puhthan hilen» sijas (fr. charbone pur) vl 1787. Britanine Smitson Tennant-himik sai joudjad hil'nikad ezmäižen kerdan vl 1791 pästten fosforan puruid kal'düd melan päl, sen reakcijan rezul'tat om kal'cijan fosfat i hil'nik. 18. voz'sadan lopus francine Lui Bernar Giton de Morvo-himik kändi diamantad grafitaks hillän lämbitusen tel, i sid' hil'muiktuseks.

Fizižed ičendad

Allotropižiden formiden äjüz om olmas hil'nikan ičendan tagut säta erazvuiččid sidoid atomoiden keskneze. Hil'nik voib säta polimerižid čepiižid, sišpäi ühtnendoiden sur'kulu lugumär mülütab hil'nikad (hil'vezinikad, vauktušed, razvad, hil'vezikod), i organine himii tedoidab niid.

Atommass — 12,011 (izotopoiden londuseline segoituz). Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 2,25 g/sm³ (grafit). Sublimacijan lämuz — 3915 K (3642 C°), se om kaikiš korktemb tetabiden substancijoiden keskes.

Londuseližed izotopad: ¹²C (98,93 %, stabiline), ¹³C (1,07 %, stabiline), ¹⁴C (10⁻¹², om levitadud Man atmosferas, radioaktivine, 5730 vot pol'čihodamižen pordonke). Sen ližaks 12 ratud izotopad oma 8..11, 15..22 atommassanke, severz'-se sekundad vai sen lühüdamb pol'čihodamižen pordonke. Ei ole izomärid.

Himižed ičendad

Hilen süttundan lämuz om 300..500 C° (andab tuhkad), grafitan 600..800 C° i diamantan 800..1000 C° (andab grafitad). Nened muigotandmärad oleldas: +4..−4.

Inertine substancii sädab reakcijoid lujas huldutamižes. Hil'nik endištab metalloid niiden hapandusišpäi metallurgijas. Reagiruib vedenke märitud arvoimižiš monohapandusen i vezinikan sandanke.

Kävutand

Hil'nik om terasen (2,14 % i sen vähemba) i kaugedraudan (enamba 2,14 %) znamasižeks palaks. Ristitun hibjan videndez kogoneb hil'nikaspäi, ristit sab hil'nikan 300 grammad päiväs sömižen kal't.

Irdkosketused

• Hil'nik webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz hil'nikas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (ven.)