Prometii

61	0 2 8 23 18 8 2
Pm 144,9127
Prometii

Prometijan spektran nägui pala.

Prometii (Pm — promethium latinan kelel) om 61nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes, lantanoidoiden gruppaspäi (koumanz' grupp, kudenz' period).

Ei ole olmas elementad londuses, sikš miše kaik sen izotopad oma radioaktivižed. Vl 1945 amerikalaižed himikad Džeikob Marinskii, Lorens Glendenin i Čarl'z Koriell saiba prometijad ezmäižen kerdan Klinton-laboratorijas (nüg. Ok-Ridž-laboratorii, Tennessi-štat) uranan čihodamižen produktoišpäi ionvajehtamižtervoil, i vodele 1947 todestiba ut elementad ičendoiden tedoidusil. Vspäi 1950 nimitihe nügüdläižikš Amuižen Grekanman mifižen Prometei-titanan mödhe (amuižgrek.: Προμηθεύς «meletai edel» vai «holitai», sanskr.: pramantha «tiks'un kaluine»), Koriellan ak tariči nimed eziauguižešti.

Fizižed ičendad

Prometii om radioaktivine hahkvauvaz mametall. Kristalline kaks'kerdaine geksagonaline α-segluz kändihe korgedlämuzližeks kubižeks β-segluseks 890 C° lämudel.

Atommass — 144,9127. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 7,26 g/sm³. Suladandlämuz — 1315 K (1042 C°). Kehundlämuz — 3273 K (3000 C°).

Om sadud 38 ratud izotopad 126..163 atommassanke, i niiden 18 izomärad. Kaikiš hätkemb elo om prometii-145-izotopal, sen pol'čihodamižen pord — 17,7 vot. Völ kahtel izotopal pol'čihodamižen pord om pit'k: ¹⁴⁶Pm (T_½ — 5,53 vot) i ¹⁴⁷Pm (T_½ — 2,62 vot).

Kävutand

Kävutadas joksusen radioaktivižeks purtkeks i lüminoforaks. ¹⁴⁷Pm-izotopan üks'jäine tegii om Venäma.

Irdkosketused

• Prometii webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz prometijas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (ven.)