Moskv
| |||||
| |||||
| Administrativine keskuz | Moskv | ||||
| Pind - Ühtes |
83-nz' 2561,5 km² | ||||
| Eläjiden lugu - Kaik |
1-nz' 12,506,468 ristitud (2018) | ||||
| Regionaline KSP - Kaik, nügüdläižiš arvoiš |
1-nz' 14 299,8 mlrd rub. (2016) | ||||
| Federaline ümbrik | Keskuzline | ||||
| Venäman ekonomine region | Keskuzline | ||||
| Valdkundkel' (-keled) | venän kel' | ||||
| Lidnan pämez' | Sergei Sobänin (reduku 2010—) | ||||
| Ohjastusen pämez' | hän-žo | ||||
| Lidnan Duman ezimez' | Aleksei Šapošnikov | ||||
| Gimn | «Minun armaz pälidn» («Minun Moskv») | ||||
| Avtokod | 77, 97, 99, 177, 197, 199, 777 | ||||
| Aigvöd | UTC+3 (MSK) | ||||
_-_Moscow.svg)
Moskv (venäkelel: Москва [mɐˈskva]) om Venälaižen Federacijan pälidn, federaližen alištusen lidn da vägilidn. Moskv om Venälaižen Federacijan da Evropan kaikiš suremb lidn ristituiden lugun mödhe: vn 2018 1. päival vilukud Moskvan eläjiden lugu om 12 506 468 eläjad. Lidn om Moskvan aglomeracijan keskuz (enamba 16,7 mln rist. vl 2016). Moskv mülüb Man 10 kaikiš järedambiden lidnoiden nimikirjuteshe.
Lidn om Federaližen Keskuzümbrikon administrativine keskuz, mugažo Moskvan agjan üks' administrativižiš keskusišpäi (iče Moskv ei mülü sihe agjaha).
Keled
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Valdkundkel' om üks'jäine — venäkel'.
Istorii
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Jurii Dolgorukii-ruhtinaz pani Moskvan lidnan alust vodel 1147. Jäl'ghepäi lidn oli Suren Moskvan Ruhtinazkundan, Venälaižen kunigazkundan (1389−1713), Venälaižen Imperijan (1728−1732), Nevondkundaližen Venäman (vspäi 1918) da NSTÜ:n istorine pälidn. Vspäi 1991 Moskv om nügüdläižen Venäman pälidnaks.
Moskv om olmas nügüdläižiš röunoiš vs 2012 heinkun 1. päiväspäi.
Moskvan Päkäskuz[1] om vahvištadud vn 1995 28. päiväl kezakud da om väges nügüd' äiluguižidenke vajehtusidenke.
Geografijan andmused
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Moskvan sijaduz om Päivnouzmaižen Evropan alangišton keskuses, Okan i Volgan jogiden keskes, Moskvanjogen keskjoksmusen molembil randoil.
Lidn-region röunatab Kalugan agjanke suvipäivlaskmas, om ümbärtud Moskvan agjal toižiš polišpäi. Moskv om valdmererandatoi.
Pind om 2 561 km², sidä kesken koumandez' (870 km²) sijadase Moskvan ümbärten südäimes. Mec da penzhišt ottas 343 km² ümbärten südäimes, mugažo om äi tahoid uziš rajoniš. Kaik joged mülüdas Moskvanjogen basseinha, sidä kesken Jauz, Shodn', Setun', Pahr da toižed. Enamba 20 sildad om saudud päliči Moskvanjoges lidnan röunoiš. Läz 400 uitoid om Moskvas.
Reljef om kukhikaz. Kaikiš korktemb čokkoim om Lämän Stanan ülüden pä, se sijadase Moskvan ümbärten suvipäivlaskmas sen südäimes (255 m ü.m.t.). Kaikiš alahaižemb om Moskvanjogen kendäk päivnouzmas (114 m ü.m.t.).
Klimat om ven kontinentaline, voz'aigad ozutadas sel'ktas. Voden keskmäine lämuz om +6,3 C°, kezakun-elokun +17,3..+19,7 C°, tal'vkun-uhokun −4,4..−6,2 C°. Ekstremumad oma −42,1 C° i +38,2 C°. Kezaaigan minimum om −2,3 C°, tal'vaigan maksimum om +9,6 C°. Voib panda halad kezaaigan päiči heinkus. Paneb sadegid 713 mm vodes, enamba kezakus-redukus (66..84 mm kus), vähemba uhokus-sulakus (37..44 mm kus).
Londuseližed varad oma sauvondmaterialad (saved, letked), reskvezi.
Tobmuz
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
Sergei Sobänin radab lidnan pämehen vs 2010 redukun 21. päiväspäi. Kaik rahvaz änestab händast videks vodeks, strokuiden lugu om röunatusita. Lidnan pämez' om mugažo Moskvan ohjastusen pämez', hän märičeb sen strukturad i paneb Ohjastusen ministrid da toižid ühtnijoid radnikusile. Moskvan prefekturiden pämehed taughudas ohjastusen rados ministriden rangas.
Moskvan üks'kodine parlament om Lidnan Dum. Kaik rahvaz valičeb sen 45 ezitajad videks vodeks. Aleksei Šapošnikov radab Duman ezimeheks vn 2014 sügüz'kun 24. päiväspäi.
Radonoigendai tobmuz om Moskvan Ohjastuz. Lidnan departamentad, ohjandused, komitetad, laudkundad da inspekcijad alištudas Ohjastusele.
Vn 2013 8. päiväl sügüz'kud valitihe lidnan pämest, nügüdläine mer sai vägestust ezmäižel tural (51,37 % änid) da radab kahtenden strokun. Lidnan Duman ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2014 14. päiväl sügüz'kud (6. kucund).
Ičeze administrativiž-territorialine jagand, lidnanznam, flag da gimn oma Moskval. Venäman federaližed valdkundaližed aluzkundad sijadasoiš Moskvas (vaiše üks' niiden erind — Venälaižen Federacijan konstitucine käskuzkund — sijadase Piteriš), mugažo sijaližen tobmuden aluzkundad da verhanmaiden sur'oigenduzkundad.
Administrativine jagand
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
Moskv jagase 12 nimitadud ümbrikoks:
- Keskuzümbrik
- Pohjoine
- Pohjoižpäivnouzmaine
- Päivnouzmaine
- Suvipäivnouzmaine
- Suvine
- Suvipäivlaskmaine
- Päivlaskmaine
- Lodehline
- Zelenogradan
- Troickan
- Uden Moskvan
Ümbrikod alajagasoiš rajonihe päiči Troickan i Uden Moskvan ümbrikoiš. Kaik om 125 rajonad. Troickan da Uden Moskvan ümbrikod mülütadas 21 kundad, ned — 289 žilod da küläd.
Nell' südäilidnad sijadasoiš rajoniš: Moskovskii, Ščerbink, Zelenograd, Troick.
Eläjad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 11 503 501 ristitud[2], sidä kesken 24 vepsläšt[3]. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'. Läz kaik eläjad oma lidnalaižed (99 %).
Rahvahad (enamba 0,3 % vl 2010): venälaižed — 86,3 %, ukrainalaižed — 1,3 %, totarlaižed — 1,3 %, armenijalaižed — 0,9 %, azerbaidžanlaižed — 0,5 %, evrejalaižed — 0,5 %, vaugedvenälaižed — 0,3 %, gruzijalaižed — 0,3 %, uzbekalaižed — 0,3 %, toižed rahvahad — 3,5 %, rahvahuden ozutandata — 5,8 %.
Mel'heižtahod
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Moskv om Venäman znamasine turistine keskuz. Moskvan Kreml' da Rusked torg, toižed kul'turan da arhitekturan muštpachad mülüdas UNESCO:n Mail'man jäl'gusen nimikirjuteshe.
Transport
[vajehta | vajehtada lähtetekst]Moskv om jalos znamasine transportsol'm. Kaik om kuz' lendimportad lidnas, ühesa päraudtestancijad, koume jogiportad. Sapsan-üläkiruhjonused ajadas Piterin da Moskvan (Leningradan päraudtestancii) keskes.
Vodespäi 1935 Moskvan metropoliten radab pälidnas (vl 2018 om 14 jonod, 214 stancijad, 365 km raudted). Mugažo avtobusad, trolleibusad, tramvaid, lidnelektrojonused da taksid oma kundaližeks transportaks lidnan südäimes. Moskvan ümbärte oli lidnan röunaks vhesai 1980.
Sport
[vajehta | vajehtada lähtetekst]1980. vodel Kezaolimpižed vändod mäniba Moskvas.
Galerei
[vajehta | vajehtada lähtetekst]-
Pühän Vasilijan päjumalanpert', vn 2004 nägu -
Bol'šoi Teatr (2011) -
Hristos-Sündun päjumalanpert', vn 2005 nägu -
Spasskai-čuhunduz (2010) -
Moskv-Siti vl 2016
Tetabad ristitud
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- Sündnuded
- Aleksei da Vasilii Berezuckijad (sünd. 1982) — Venäman futbolistad, vellesed-kaks'jaižed.
- Polina Gagarina (sünd. 1987) — Venäman pajatai naine.
- Glük'oZa (Natal'ja Čistäkova-Ionova) (sünd. 1986) — Venäman kinoaktris da estradan pajatai naine.
- Batu Hasikov (sünd. 1980) — Venäman kikbokser, enzne Kalmikijan parlamentan ezitai (2008−2012).
- Andrei Makarevič (sünd. 1953) — Nevondkundaližen Ühtištusen i Venäman bard, pajatai mez', muzikankirjutai, pirdai da TV-vedai.
- Dmitrii Malikov (sünd. 1970) — Nevondkundaližen Ühtištusen i Venäman pajatai mez' da muzikankirjutai.
- Andrei Mironov (1941−1987) — oli Nevondkundaližen Ühtištusen kinon akt'or da pajatai.
- Nüša (Nüša Šuročkina) (sünd. 1990) — Venäman pajatai naine.
- Alla Pugačova (sünd. 1949) — Nevondkundaližen Ühtištusen i Venäman estradan pajatai naine da prodüser.
- Aleksandr Puškin (1799−1837) — oli Venälaižen imperijan runokirjutai da kirjutai.
- Elänuded
- Anatolii Papanov (1922−1987) — oli Venäman akt'or.
Homaičendad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- ↑ Moskvan Päkäskusen tekst. — Constitution.garant.ru. (ven.)
- ↑ Venäman kaikenaigaine ristitišt vl 2010. — Rosstat (gks.ru). (ven.)
- ↑ Население коренных малочисленных народов Российской Федерации по родному языку по отдельным субъектам (Venälaižen Federacijan igähižiden vähäluguižiden rahvahiden ristitišt mamankelen da subjektan polhe) // Rosstat (gks.ru). — Lp. 21. (ven.)
Irdkosketused
[vajehta | vajehtada lähtetekst]- Tobmuz
- Moskv-lidnan pämehen da ohjastusen oficialine sait (mos.ru). (ven.) (angl.)
- Moskv-lidnan Duman oficialine sait (duma.mos.ru). (ven.) (angl.)
- Toižed
- Moskvan rahvahidenkeskeine portal (moscow.ru). (ven.) (angl.) (saks.) (fr.) (isp.) (kit.)
- Moskv, kudambad ei ole jo. Istoriž-kul'turine projekt (moskva.kotoroy.net). (venäkelel)
- Moskvan uzištused (msk.newsru.com). (venäkelel)
 |
Moskv Vikiaitas |
| Venälaižen Federacijan subjektoiden pälidnad | ||
| Abakan | Alauz'lidn | Anadir' | Arhangel'sk | Astrahan' | Barnaul | Belgorod | Birobidžan | Blagoveščensk | Bränsk | Čeboksarad | Čeläbinsk | Čerkessk | Čit | Elist | Gatčin | Gorno-Altaisk | Groznii | Habarovsk | Hanti-Mansiisk | Irkutsk | Iževsk | Ivanovo | Jakutsk | Jaroslavl' | Jekaterinburg | Joškar-Ol | Kaliningrad | Kalug | Kazan' | Kemerovo | Kirov | Kizil | Kostrom | Krasnodar | Krasnogorsk | Krasnojarsk | Kurgan | Kursk | Lipeck | Magadan | Magas | Mahačkal | Maikop | Moskv | Murmansk | Nal'čik | Nar'jan Mar | Novosibirsk | Omsk | Orel | Orenburg | Penz | Perm' | Petropavlovsk Kamčatkal | Petroskoi | Piter | Pskov | Rostov Donal | Räzan' | Salehard | Samar | Saransk | Saratov | Siktivkar | Simferopol' (de fakto) | Sevastopol' (de fakto) | Smolensk | Stavropol' | Sur' Uz'lidn | Suvisahalinsk | Tambov | Tomsk | Tul | Tver' | Tümen' | Uf | Ulan Ude | Ul'janovsk | Vladikavkaz | Vladimir | Vladivostok | Volgograd | Vologd | Voronež | ||
| Evropan pälidnad | ||
| Afinad | Amsterdam | Andorr la Vel'j | Baku | Belgrad | Berlin | Bern | Bratislav | Brüssel' | Budapešt | Buharest | Dublin | Hel'sinki | Jerevan | Kijev | Kišinöv | Kopenhagen | Lissabon | London | Lüblän | Lüksemburg-lidn | Madrid | Minsk | Monako-lidn | Moskv | Nikosii | Oslo | Pariž | Podgoric | Prag | Reikjavik | Rig | Rim | San Marino-lidn | Sarajevo | Skopje | Sofii | Stokhol'm | Zagreb | Tallidn | Tbilis | Tiran-lidn | Vaduc | Vallett | Varšav | Vatikan | Ven | Vil'nüs | ||
| Nece kirjutuz Vepsän Vikijas: Москв. |